Quốc gia Việt Nam thành lập năm 1947 nhưng trong một thời gian dài không có Hiến pháp lẫn Quốc hội. Chính vì thế Quốc trưởng Ngô Đình Diệm xúc tiến tổ chức bầu Quốc hội Lập hiến. Quốc hội này được bầu ra vào ngày 4 tháng 3 và khai mạc ngày 17 tháng 4 năm 1956 gồm 123 dân biểu để giúp soạn hiến pháp mới. Chủ tịch Quốc hội là Nguyễn Phương Thiệp.[12] Tỷ số cử tri đầu phiếu là khoảng 80% với 405 ứng cử viên tham gia[13]. Sau mấy lần thương nghị giữa Quốc hội và Quốc trưởng, bản hiến pháp đó được thông qua vào tháng 7 và ban hành ngày 26 tháng 10 năm 1956. Ngày này được nền Đệ Nhất Cộng hòa chọn là ngày Quốc khánh.

Tổ chức

Hành pháp

Đứng đầu ngành hành pháp là tổng thống với nhiệm kỳ 5 năm. Ứng cử viên được ra tranh cử ba nhiệm kỳ liên tiếp. Hiệp trợ ngành hành pháp là Nội các gồm 14 bộ trưởng.[14]

Sau khi làm lễ tuyên thệ chức Tổng thống nhiệm kỳ II trước Quốc hội vào ngày 28-5-1961, Ngô Đình Diệm thành lập một chính phủ mới:

• Phó Tổng thống: Nguyễn Ngọc Thơ kiêm Bộ trưởng đặc nhiệm Phối hợp Phát triển Kinh tế
• Bộ trưởng Phụ tá Quốc phòng: Nguyễn Đình Thuần kiêm Bộ trưởng Phủ Tổng thống và Bộ trưởng đặc nhiệm Phối hợp An ninh
• Bộ Ngoại giao: Vũ Văn Mẫu
• Bộ Nội vụ: Bùi Văn Lương
• Bộ Tư pháp: Nguyễn Văn Lượng
• Bộ Giáo dục: Nguyễn Quang Trình
• Bộ Công dân vụ: Ngô Trọng Hiếu
• Bộ Kinh tế: Hoàng Khắc Thành
• Bộ Tài chánh: Nguyễn Lương
• Bộ Cải tiến Nông thôn: Trần Lệ Quang
• Bộ Y tế: Trần Đình Đệ
• Bộ Lao động: Huỳnh Hữu Nghĩa
• Bộ Giao thông Công chánh: Nguyễn Văn Dinh
• Bộ trưởng đặc nhiệm Văn hóa Xã hội: Trương Công Cửu

Lập pháp

Lập pháp có Quốc hội chỉ có một viện duy nhất gồm 123 dân biểu với nhiệm kỳ ba năm chọn theo từng đơn vị bầu cử. Một số ghế dành riêng cho các sắc tộc thiểu số như năm 1955 thì người Thượng có bốn ghế, đến năm 1959 thì giảm còn hai ghế.[15]

Dân biểu và tổng thống được chọn bằng cách đầu phiếu kín và trực tiếp.[16] Trương Vĩnh Lễ được bầu làm Chủ tịch Quốc hội[17] còn Vũ Quốc Thông làm Phó Chủ tịch[18] và Nguyễn Phương Thiệp làm Tổng Thơ ký.[19]

Phong trào Cách mạng Quốc gia chiếm 66 ghế, cộng thêm những đảng thân chính phủ thì khối này chiếm 101 ghế.[20]

[21]

Quốc hội nhóm họp tổng cộng ba khóa gồm đợt tuyển cử năm 1956, 1959, và 1963. Dân biểu đắc cử niên khóa 1963 chưa kịp chấp chính thì xảy ra cuộc đảo chính Tháng Mười Một và sau đó bị bãi nhiệm bởi nhóm tướng lãnh.[22]

Tư pháp

Ngành tư pháp có Viện Bảo hiến để cân nhấc và duyệt xét những luật lệ ban hành để phù hợp với Hiến pháp. Còn về luật pháp nói chung thì cấp thấp nhất là tòa vi cảnh xử những vụ hộ luật với thiệt hại nhỏ. Cấp thứ nhì là tòa sơ thẩm và tòa hòa giải. Cấp thứ ba là tòa thượng thẩm và thứ tư là tòa đại hình và tòa phá án (cour de cassation). Tòa phá án được coi là pháp đình tối cao trong hệ thống tư pháp thời Đệ Nhất Cộng hòa.

Bên quân đội thì có toà án quân sự riêng.

Thời Đệ Nhất Cộng hoà có một tòa phá án ở Sài Gòn; hai toà thượng thẩm ở Huế và Sài Gòn. Các tỉnh thì mỗi tỉnh có toà hoà giải và những cấp thấp hơn.[23]

Quản lý địa phương

Ngay sau Hiệp định Genève, 1954 thì phía nam vĩ tuyến 17 có 32 tỉnh. Số tỉnh sau đó tăng lên khi chính phủ Đệ Nhất Cộng hòa tìm cách kiểm soát chặt chẽ nhưng kết quả không hữu hiệu.

Tổng thống bổ nhiệm tỉnh trưởng, thị trưởng và quận trưởng.[24] Về sau chính phủ cũng cho quy định lại cách tổ chức hội đồng xã. Xã trưởng kể từ năm 1956 là do tỉnh trưởng bổ nhiệm nên chính sách này bị chỉ trích là thiếu dân chủ.[25] Hội đồng xã thì do dân làng trực tiếp đề cử nhưng phải được quận trưởng thông qua.[24]

Vào thời Đệ Nhất Cộng hòa, chính phủ còn dùng đơn vị Trung phần và Nam phần về mặt pháp lý và lập bốn Tòa Đại biểu Chính phủ cho bốn khu vực:

1. Cao nguyên Trung phần (đặt ở Đà Lạt)
2. Duyên hải Trung phần (Huế)
3. Miền Đông Nam phần
4. Miền Tây Nam phần (Cần Thơ).[25]